
โรคที่เกี่ยวกับ จมูก มักถูกมองข้ามเพราะหลายคนคิดว่าไม่ร้ายแรง แต่อันที่จริงแล้ว จมูกคือประตูด่านแรกของระบบหายใจที่สำคัญมาก เมื่อมีอาการผิดปกติเล็กน้อย อาจลุกลามเป็นปัญหาสุขภาพใหญ่ในอนาคตได้ การรู้เท่าทัน โรคเกี่ยวกับจมูก จึงช่วยให้เราดูแลตัวเองได้ดีขึ้น ในบทความนี้ จะพาไปรู้จักกับโรคที่เกี่ยวกับจมูกที่พบบ่อย และแนวทางการดูแลจมูกให้แข็งแรงค่ะ
เมื่อพูดถึง “โรคที่เกี่ยวกับ” สุขภาพ จมูก ถือเป็นหนึ่งในอวัยวะที่ต้องดูแลเป็นพิเศษ เพราะเป็นอวัยวะที่สัมผัสกับอากาศและฝุ่นโดยตรงทุกวัน หลายโรคที่เกี่ยวกับจมูกเริ่มต้นจากอาการแพ้ หรือเป็นหวัด หากปล่อยไว้ อาจพัฒนาเป็นโรคเรื้อรังและกระทบชีวิตประจำวันได้ ดังนั้น เราควรเรียนรู้ให้เข้าใจโรคเหล่านี้ก่อน
ไซนัสอักเสบเป็นหนึ่งในโรคที่เกี่ยวกับจมูกที่พบได้บ่อยในคนไทย สาเหตุหลักมักเกิดจากการติดเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรีย ผู้ป่วยจะมีอาการปวดแน่นบริเวณหน้าผากหรือแก้ม มีน้ำมูกข้น หากเป็นเรื้อรัง อาจส่งผลให้ดมกลิ่นไม่ชัดหรือปวดหัวบ่อย วิธีป้องกันคือหลีกเลี่ยงฝุ่นละออง และรักษาภูมิคุ้มกันให้แข็งแรง [1]
โรคนี้เป็นปัญหาใหญ่สำหรับผู้ที่แพ้อากาศหรือฝุ่น อาการที่พบคือ จามบ่อย น้ำมูกใส คันจมูก โดยเฉพาะตอนเช้า บางคนอาจมีอาการร่วมอย่างน้ำตาไหลหรือคันตา สามารถบรรเทาอาการได้ด้วยการหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ หากรักษาถูกวิธี จะช่วยให้คุณภาพชีวิตดีขึ้นแน่นอน [2]
โรคภูมิแพ้จมูก หรือในภาษาอังกฤษว่า Allergic Rhinitis เป็นภาวะที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อมโดยผิดปกติ โดยเฉพาะเมื่อสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ที่อยู่ในอากาศ เช่น ฝุ่นละออง ไรฝุ่น เกสรดอกไม้ หรือขนสัตว์ ซึ่งในคนทั่วไปจะไม่ทำให้เกิดปัญหาอะไร
แต่ในผู้ที่มีภาวะภูมิแพ้จมูก ร่างกายจะตอบสนองด้วยการปล่อยสารเคมีต่างๆ ออกมา ส่งผลให้เกิดอาการคัดจมูก จาม น้ำมูกไหล และคันจมูกอย่างชัดเจน โรคนี้เป็นหนึ่งในโรคภูมิแพ้ที่พบบ่อยที่สุด โดยเฉพาะในกลุ่มประชากรเมืองที่ต้องเผชิญกับฝุ่น ควัน และมลภาวะอย่างต่อเนื่อง
โรคภูมิแพ้จมูกสามารถเกิดได้ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ และหากไม่ได้รับการดูแลหรือรักษาอย่างเหมาะสม อาการอาจเรื้อรัง ส่งผลต่อคุณภาพชีวิต การนอนหลับ การเรียน และการทำงานได้อย่างมาก
ติ่งเนื้อในโพรงจมูก คือ เนื้อเยื่ออ่อนลักษณะคล้ายหยดน้ำหรือเมล็ดองุ่นเล็ก ๆ ที่เกิดจากการอักเสบเรื้อรังภายในโพรงจมูกหรือไซนัส ซึ่งจะนุ่ม ไม่เจ็บ และไม่ใช่เนื้อร้าย (ไม่ใช่มะเร็ง) ติ่งเนื้อนี้สามารถเกิดขึ้นได้ทีละน้อย หรือมีหลายก้อนในโพรงจมูก ส่งผลต่อการหายใจ การดมกลิ่น และอาจเพิ่มความเสี่ยงของการติดเชื้อไซนัสซ้ำซาก [3]
จมูกมักเกี่ยวข้องกับสิ่งแวดล้อมที่เราอาศัยอยู่ อากาศเป็นพิษ ฝุ่นละออง ควันรถ หรือแม้แต่ความชื้น ล้วนส่งผลต่อจมูก ผู้ที่ทำงานกลางแจ้ง หรืออยู่ในที่อับชื้น จะมีความเสี่ยงมากขึ้น การไม่ดูแลสุขอนามัย เช่น การล้างจมูกที่ไม่เหมาะสม ก็เป็นสาเหตุหนึ่งเราแนะนำให้รู้จักปัจจัยเหล่านี้ เพื่อลดโอกาสเกิดโรค
มลภาวะในอากาศ โดยเฉพาะฝุ่น PM2.5 เป็นภัยเงียบ เมื่อหายใจเข้าไป จะเข้าไปกระตุ้นให้เกิดการอักเสบในโพรงจมูก หากเป็นบ่อย อาจนำไปสู่โรคไซนัสเรื้อรังหรือภูมิแพ้ได้ การใส่หน้ากากและอยู่ในที่ที่อากาศถ่ายเทดี จะช่วยลดความเสี่ยง อย่าลืมเช็กค่าฝุ่นก่อนออกจากบ้านทุกวัน
อากาศที่เปลี่ยนแปลงบ่อย ส่งผลให้เยื่อบุจมูกระคายเคือง โดยเฉพาะในห้องแอร์ หรือช่วงฤดูหนาวที่อากาศแห้ง ทำให้จมูกแห้ง เกิดรอยแผล หรือเลือดออกได้ง่าย ควรรักษาความชื้นในห้องให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมและหมั่นดื่มน้ำบ่อยๆ เพื่อให้จมูกชุ่มชื้น
เมื่อมีอาการผิดปกติเกี่ยวกับ จมูก ควรรีบพบแพทย์เพื่อวินิจฉัย การวินิจฉัยโรคจมูกมีหลายวิธี เช่น การเอกซเรย์โพรงจมูก หรือกล้องส่อง หากรักษาเร็ว จะลดความเสี่ยงโรคเรื้อรังและลดการใช้ยาปฏิชีวนะ การรักษามีทั้งใช้ยา การล้างจมูก หรือในบางกรณีอาจต้องผ่าตัด การดูแลหลังรักษาก็สำคัญไม่แพ้กัน
การวินิจฉัยโรคเกี่ยวกับจมูกไม่ได้อาศัยแค่การดูอาการภายนอกเท่านั้น แต่ยังต้องพิจารณาหลายอย่างประกอบกัน เช่น ประวัติผู้ป่วย, ลักษณะอาการ, การตรวจร่างกาย และอาจรวมถึงการตรวจเพิ่มเติมในบางกรณี
การซักประวัติและอาการเบื้องต้น แพทย์จะสอบถามอาการอย่างละเอียด ได้แก่
แพทย์จะซักประวัติและตรวจร่างกายร่วมกับการถ่ายภาพ ในบางราย อาจมีการเก็บสารคัดหลั่งเพื่อตรวจเชื้อ ผลการวินิจฉัยจะช่วยให้รักษาตรงจุดและเร็วขึ้น หากมีประวัติภูมิแพ้ แพทย์อาจแนะนำให้ตรวจเพิ่มเติม อย่ารอให้โรคลุกลาม ควรรีบพบแพทย์หากมีอาการ
การล้างจมูกด้วยน้ำเกลือเป็นวิธีง่ายที่ทำได้ทุกวัน ช่วยลดน้ำมูก ขับสิ่งสกปรก และลดการอักเสบ หลีกเลี่ยงสารกระตุ้น เช่น น้ำหอมแรงๆ หรือควันบุหรี่ การนอนหลับเพียงพอ และอาหารที่มีวิตามิน C ก็ช่วยเสริมภูมิ เช่น ผลไม้ เพราะมีวิตามิน C สูง สุขภาพจมูกดีเริ่มจากพฤติกรรมเล็กๆ ที่ทำได้ทุกวัน
การป้องกันดีกว่าการรักษา โดยเฉพาะเมื่อพูดถึง โรคที่เกี่ยวกับจมูก เราสามารถป้องกันได้ด้วยการปรับพฤติกรรมเล็กๆ ในชีวิต เช่น ล้างมือบ่อยๆ สวมหน้ากาก และทำความสะอาดบ้านเป็นประจำ หลีกเลี่ยงฝุ่น ควัน และสิ่งกระตุ้นที่อาจก่อให้เกิดอาการ การออกกำลังกาย และพักผ่อนให้เพียงพอก็สำคัญไม่แพ้กัน
การล้างมือบ่อยๆ และไม่เอามือจับจมูกบ่อย จะช่วยลดเชื้อโรค ควรใช้ผ้าเช็ดหน้าส่วนตัว ไม่ใช้ของร่วมกับผู้อื่น ล้างจมูกด้วยน้ำเกลืออุ่นๆ สัปดาห์ละ 2–3 ครั้ง หมั่นเปลี่ยนปลอกหมอนและผ้าห่มบ่อยๆ สิ่งเล็กๆ เหล่านี้ช่วยป้องกันการติดเชื้อในจมูกได้ดีเลย
การดูแลสุขอนามัยส่วนบุคคล เป็นเรื่องสำคัญที่ไม่ควรมองข้ามเลย เพราะนอกจากจะช่วยให้เรามีสุขภาพที่ดีแล้ว ยังสร้างความมั่นใจให้กับตัวเอง และลดโอกาสในการแพร่กระจายเชื้อโรคไปยังผู้อื่นด้วย มาดูกันว่าเราควรใส่ใจอะไรบ้างในแต่ละวัน
สุขอนามัยที่ดี เริ่มต้นจากพฤติกรรมเล็ก ๆ ในชีวิตประจำวัน เช่น ล้างมือ แปรงฟัน อาบน้ำ และเปลี่ยนเสื้อผ้าสะอาดสม่ำเสมอ ซึ่งสิ่งเหล่านี้แม้จะดูธรรมดา แต่กลับเป็นเกราะป้องกันโรคที่ดีที่สุดเลย
หมั่นทำความสะอาดบ้าน และดูแลไม่ให้มีฝุ่นสะสม ใช้อุปกรณ์กรองอากาศ หรือเครื่องเพิ่มความชื้น หลีกเลี่ยงสัตว์เลี้ยงที่มีขนเยอะในห้องนอน เปิดหน้าต่างให้อากาศถ่ายเทบ้างในช่วงเช้า บ้านสะอาด อากาศดี ก็ช่วยให้จมูกแข็งแรง
โดยสรุป โรคที่เกี่ยวกับ จมูก นั้นใกล้ตัวกว่าที่เราคิด และอาจเกิดขึ้นได้กับทุกคน การรู้เท่าทันและดูแลสุขภาพจมูกให้ดีตั้งแต่วันนี้ จะช่วยป้องกันปัญหาในระยะยาว ไม่ว่าจะเป็นโรคจากฝุ่น ภูมิแพ้ หรือไซนัส การป้องกันไว้ก่อนย่อมดีที่สุด อย่าลืมใส่ใจสุขภาพจมูกให้เหมือนกับการดูแลผิวพรรณ
ไซนัสจะมีอาการปวดแน่นหน้า น้ำมูกข้น และอาจมีไข้ร่วมด้วย ในขณะที่หวัดจะมีน้ำมูกใส ไอ จาม และหายได้ในไม่กี่วัน ถ้ามีอาการเกิน 10 วันควรรีบพบแพทย์
ปลอดภัย หากใช้น้ำเกลือสะอาดและอุปกรณ์ที่ถูกสุขลักษณะ ช่วยลดสิ่งแปลกปลอมในจมูกได้ดี
ควรทำอย่างถูกวิธีและไม่เกินวันละ 2 ครั้ง